Poradnik świadczenie rodzicielskie - Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodziców

Świadczenie rodzicielskie to wypłacane po urodzeniu dziecka wsparcie finansowe dla rodziców, którzy nie mają uprawnień do zasiłku macierzyńskiego (nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu). Mogą więc z niego skorzystać m.in. studenci, osoby bezrobotne (niezależnie od tego czy są zarejestrowane w urzędzie pracy czy nie), osoby pracujące na podstawie umów zlecenia i o dzieło, rolnicy. Przepisy dot. świadczenia rodzicielskiego weszły w życie 1 stycznia 2016 r. Zasadniczo świadczenie przysługuje matce dziecka (inne przypadki opisano poniżej).

Kiedy świadczenie przysługuje ojcu dziecka?

Świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka w przypadku:
1) skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka;
2) śmierci matki dziecka;
3) porzucenia dziecka przez matkę.

Świadczenie rodzicielskie dla osób innych niż rodzice (opiekunów, rodzin zastępczych)

Świadczenie rodzicielskie przysługuje również:
1) opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka) w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
2) rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
3) osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia.

II. Jaka jest wysokość świadczenia i na jaki okres przysługuje?

Świadczenie rodzicielskie wynosi 1000 złotych miesięcznie „na rękę” (jest to kwota nieopodatkowana).
Okres po urodzeniu dziecka (lub przyjęciu na wychowanie), na który przysługuje świadczenie, wynosi:

rok (52 tygodnie) w przypadku jednego dziecka
65 tygodni w przypadku dwójki dzieci
67 tygodni w przypadku trójki dzieci
69 tygodni w przypadku czwórki dzieci
71 tygodni w przypadku piątki dzieci.

III. Zasady przyznawania świadczenia

Czy przyznanie świadczenia jest uzależnione od dochodu?

Nie. Świadczenie jest przyznawane niezależnie od dochodu rodziny.

Czy świadczenie rodzicielskie przysługuje na każde dziecko np. przy bliźniakach?

Nie. W tym samym czasie przysługuje jedno świadczenie rodzicielskie w kwocie 1000 zł bez względu na liczbę wychowywanych dzieci.

Kiedy świadczenie rodzicielskie nie przysługuje?

Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje w następujących przypadkach:

nie otrzymają go osoby otrzymujące zasiłek macierzyński;
w momencie, gdy jeden rodzic otrzymuje zasiłek macierzyński, drugi rodzic/opiekun nie będzie mógł skorzystać ze świadczenia rodzicielskiego;
świadczenie nie będzie przysługiwać również wtedy, gdy rodzice/opiekunowie korzystają z tego typu świadczeń z tytułu urodzeniu dziecka w innych systemach niż powszechny system ubezpieczeniowy (np. funkcjonariusze służb mundurowych);
gdy dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej (w przypadku matki lub ojca lub osoby, która przysposobiła dziecko);
gdy rodzic/opiekun nie sprawuje lub zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, np. w związku z wykonywaniem pracy zarobkowej uniemożliwiającej sprawowanie tej opieki;
gdy w związku z wychowywaniem / opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego w okresie urlopu wychowawczego, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna;
gdy osobom uprawnionym do świadczenia rodzicielskiego przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Czy w trakcie pobierania świadczenia rodzicielskiego można pracować?

Osoba pobierająca świadczenie rodzicielskie nie może jednocześnie wykonywać pracy, która uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Dozwolone jest natomiast jednoczesne pobieranie świadczenia i wykonywanie takiej pracy, przy której opieka nad dzieckiem jest możliwa.
Pojęcie „sprawowania osobistej opieki” nie jest zdefiniowane ustawowo. Nie ma więc wytycznych, które określiłyby, że przykładowo, praca powyżej określonego wymiaru etatu uniemożliwia sprawowanie tej opieki. W praktyce wiele może więc zależeć od oceny pracowników socjalnych ośrodka pomocy społecznej (mają oni prawo przeprowadzić wywiad środowiskowy w razie wystąpienia wątpliwości, czy danej osobie przysługuje świadczenie). Można się spodziewać, że warunek sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem będzie uznany za spełniony, gdy:

praca jest wykonywana w domu (np. w formie telepracy)
praca jest wykonywana poza domem, lecz w niepełnym wymiarze czasowym (np. dziecko jest na kilka godzin zostawiane z babcią).

IV. Świadczenie rodzicielskie a inne świadczenia / zasiłki

Jakie otrzymywane świadczenia wykluczają jednoczesne pobieranie świadczenia rodzicielskiego?

Świadczenia rodzicielskiego nie można pobierać, jeśli w związku z wychowywaniem/opieką nad tym samym dzieckiem rodzice pobierają:

dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (obecnie wynosi on 400 zł),
świadczenie pielęgnacyjne,
specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna.

Czy w przypadku zbiegu uprawnień do różnych świadczeń mogę wybrać, z którego chcę skorzystać?

Tak. W przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń:

świadczenia rodzicielskiego oraz
świadczenia pielęgnacyjnego, lub
specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub
dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, lub
zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną.

Czy można jednocześnie pobierać świadczenie rodzicielskie i zasiłek dla bezrobotnych?

W razie urodzenia dziecka przez kobietę w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu, świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych (pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych). Ostatecznie więc otrzymywana łącznie kwota i tak będzie równa 1000 zł.

Zasada ta dotyczy także sytuacji urodzenia kolejnego dziecka w okresie przedłużenia zasiłku dla bezrobotnych w wyniku urodzenia dziecka (gdy kobieta rodzic dziecko w okresie pobierania zasiłku, zostaje on wydłużony do czasu, w którym przysługiwałby kobiecie zasiłek macierzyński; jeśli w tym czasie urodzi się kolejne dziecko, również wypłacana będzie różnica między kwotą 1000 zł a wysokością zasiłku dla bezrobotnych).

V. Ważne terminy – od kiedy przysługuje świadczenie?

Kiedy należy zgłosić się po świadczenie?

Rodzic powinien zgłosić się po świadczenie w ciągu 3 miesięcy od porodu (lub daty przyjęcia dziecka na wychowanie). Wtedy świadczenie zostanie przyznane od daty urodzenia i może zostać wypłacone wstecznie. Jeżeli rodzic uczyni to w późniejszym terminie, świadczenie będzie mu przysługiwało jedynie od momentu złożenia wniosku.
W przypadku gdy świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka, termin 3 miesięcy, jest liczony od dnia skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego, śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę.

Czy w sytuacji, gdy rodzice nie złożyli wniosku o świadczenie w ciągu 3 miesięcy, okres pobierania świadczenia zostanie odpowiednio przesunięty?

Nie. W przypadku złożenia wniosku po upływie 3 miesięcy od porodu (lub przysposobienia /objęcia opieką dziecka) środki, które przysługiwałyby za okres przed złożeniem wniosku, przepadają.

Czy rodzice dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2016 r. także mają prawo do świadczenia?

Tak. Rodzice dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2016 r., którzy nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego, także są uprawnieni do świadczenia. Świadczenie rodzicielskie przysługuje im od 1 stycznia 2016 r. do ukończenia przez dziecko 1 roku życia (odpowiednio dłużej w przypadku wieloraczków).

W jakiej wysokości przysługuje świadczenie za niepełny miesiąc?

Kwotę świadczenia rodzicielskiego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Uzyskaną kwotę zaokrągla się do 10 groszy w górę.

VI. Gdzie należy składać wnioski o przyznanie świadczenia, jak wygląda procedura?

Gdzie należy złożyć wniosek o świadczenie rodzicielskie?

Wnioski o św. rodzicielskie są przyjmowane przez gminne organy realizujące ustawę o świadczeniach rodzinnych. W praktyce świadczenia rodzinne w gminach realizowane są najczęściej w ośrodkach pomocy społecznej lub urzędach miast/gmin. Informację jaki urząd realizuje świadczenia rodzinne w danej gminie można uzyskać w urzędzie miasta/gminy.
Wnioski można składać także elektronicznie – pod warunkiem posiadania bezpiecznego podpisu elektronicznego lub założonego wcześniej profilu ePUAP.

Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku?

W przypadku składania wniosku przez matkę, z reguły nie trzeba dołączać do wniosku żadnych dokumentów. Urząd sam sprawdzi dane z urzędu stanu cywilnego dotyczące urodzenia dziecka. Można jednak załączyć kopię aktu urodzenia – być może przyspieszy to procedurę. W innych sytuacjach do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego należy dołączyć odpowiednio:

kopię odpisu prawomocne orzeczenie sądu rodzinnego stwierdzające przysposobienie lub zaświadczenie sądu rodzinnego lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka,
kopię orzeczenia sądu o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka
gdy wniosek składa ojciec: kopię aktu zgonu matki lub decyzji potwierdzającej skrócenie okresu pobierania świadczenia przez matkę, lub dokumenty potwierdzające porzucenie dziecka przez matkę (np. oświadczenie ojca, wywiad rodzinny ośrodka pomocy społecznej).

Gdy szczególne okoliczności sprawy mające wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych wymagają potwierdzenia innym dokumentem, pracownik urzędu może wymagać przedstawienia takiego dokumentu.

Jak wygląda procedura przyznania świadczenia?

Świadczenie rodzicielskie należy do katalogu świadczeń rodzinnych. Postępowanie w sprawie przyznania świadczeń rodzinnych kończy się wydaniem decyzji administracyjnej w terminie miesiąca od daty złożenia wniosku i skompletowania dokumentów. W przypadku konieczności przeprowadzenia szczegółowego postępowania wyjaśniającego termin załatwienia sprawy może ulec wydłużeniu.
W przypadku złożenia wniosku w formie papierowej – decyzję administracyjną rodzic otrzyma listem poleconym za zwrotnym potwierdzenia odbioru, można ją też odebrać osobiście, po wcześniejszym zgłoszeniu tego pracownikowi urzędu. W przypadku złożenia wniosku w formie elektronicznej – decyzję administracyjną otrzymuje się tą samą drogą.

VII. Wzór wniosku i podstawa prawna

Wzór wniosku

Wzór wniosku o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego

Podstawa prawna

Ustawa, na mocy której wprowadzono świadczenie rodzicielskie:
Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw

Pełna treść ustawy o świadczeniach rodzinnych:
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (z późn. zm.)

Informacje o świadczeniach wychowawczych z programu „Rodzina 500 plus” w naszym poradniku:

TUTAJ

—————–

Możemy działać tylko dzięki Twojemu wsparciu! Twoja pomoc jest ważna.
Prowadzimy bezpłatne infolinie ekspertów i inne formy pomocy rodzicom.
Można również przekazać darowiznę w dowolnej kwocie lub zadeklarować regularne wsparcie, co pozwoli nam stabilnie planować dalsze działania.
28 2490 0005 0000 4500 2748 0168
Fundacja Rzecznik Praw Rodziców
ul. Steinhausa 2/52, 02-747 Warszawa

Możliwe są też wpłaty on-line przez Dotpay